การจ่ายเงินตราแทนในเรื่องซะกาตในมุมมองของอิบนุตัยมียะฮ

การจ่ายเงินตราแทนในเรื่องซะกาตในมุมมองของอิบนุตัยมียะฮ

ชัยคุลอิสลามอิบนุตัยมียะฮ (ร.ฮ) กล่าวว่า

وَأَمَّا إخْرَاجُ الْقِيمَةِ فِي الزَّكَاةِ وَالْكَفَّارَةِ وَنَحْوِ ذَلِكَ . فَالْمَعْرُوفُ مِنْ مَذْهَبِ مَالِكٌ وَالشَّافِعِيِّ أَنَّهُ لَا يَجُوزُ وَعِنْدَ أَبِي حَنِيفَةَ يَجُوزُ وَأَحْمَد - رَحِمَهُ اللَّهُ - قَدْ مَنَعَ الْقِيمَةَ فِي مَوَاضِعَ وَجَوَّزَهَا فِي مَوَاضِعَ فَمِنْ أَصْحَابِهِ مَنْ أَقَرَّ النَّصَّ وَمِنْهُمْ مَنْ جَعَلَهَا عَلَى رِوَايَتَيْنِ .

وَالْأَظْهَرُ فِي هَذَا : أَنَّ إخْرَاجَ الْقِيمَةِ لِغَيْرِ حَاجَةٍ وَلَا مَصْلَحَةٍ رَاجِحَةٍ مَمْنُوعٌ مِنْهُ

สำหรับการจ่ายราคา (ใช้เงินแทน)ในการจ่ายซะกาตและกัฟฟาเราะฮ(ค่าชดเชยความผิด)และในทำนองดังกล่าวนั้น เป็นที่รู้กัน จากมัซฮับมาลิก ,ชาฟิอี ว่าไม่อนุญาต และในทัศนะอบูหะนีฟะฮนั้นอนุญาต และ(ทัศนะ)อิหม่ามอะหมัดนั้น ได้ห้ามจ่ายราคา ในหลายแห่งและได้อนุญาตมันในหลายแห่ง และส่วนหนึ่งจากบรรดาศานุศิษย์ของเขา คือ ผู้ที่ยอมรับตามตัวบท และส่วนหนึ่งจากพวกเขา คือผู้ที่ให้มัน เป็นไปตามสองรายงาน(ของอิหม่ามอะหมัด) และที่ชัดเจนที่สุดในประเด็นนี้คือ การจ่ายราคา(เงินแทนตัวซะกาต)โดยไม่มีความจำเป็นและไม่เกิดประโยชน์ที่มีน้ำหนัก นั้นคือสิ่งที่ถูกห้ามจากมัน -มัจญมัวะอัลฟะตาว่า 25/82

สรุป

ในทัศนะอิบนุตัยมียะฮนั้น อนุญาตให้จ่ายเงินแทนในกรณีที่มีความจำเป็นและเกิดประโยชน์แก่คนจน มากกว่า หากไม่เช่นนั้นก็เป็นสิ่งต้องห้าม

และอิบนุตัยมียะฮกล่าวว่า

وَأَمَّا إخْرَاجُ الْقِيمَةِ لِلْحَاجَةِ أَوْ الْمَصْلَحَةِ أَوْ الْعَدْلِ فَلَا بَأْسَ بِهِ

และสำหรับการจ่ายราคา(แทนสิ่งของที่เป็นตัวซะกาต) เพราะความจำเป็นหรือมีประโยชน์ หรือเพื่อความเป็นธรรม ก็ไม่เป็นไร

โดยอิบนุตัยมียะฮได้อ้างหลักฐานว่า

كَمَا نُقِلَ عَنْ مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ لِأَهْلِ الْيَمَنِ : " ائْتُونِي بِخَمِيصِ أَوْ لَبِيسٍ أَسْهَلُ عَلَيْكُمْ وَخَيْرٌ لِمَنْ فِي الْمَدِينَةِ مِنْ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ " .

ดังสิ่งที่ได้ถูกรายงานจาก มุอาซ บิน ญะบัล เมื่อเขากล่าวแก่ชาวเยเมน ว่า "จงเอา เสื้อ หรือเสื้อผ้า มาให้ฉัน (แทน) มันสะดวกแก่พวกท่าน และเขาได้ให้ทางเลือกแก่ผู้ที่อยู่ในมะดีนะฮ จากบรรดาชาวมุฮาญิรีนและอันศอร - ดูมัจญมัวฟะตาวา 25/82-83

ในกรณีอะษัร (หะดิษ)มุอาซ นั้น ชัยค์อัลบานีย์ อธิบายว่า

ثم لو صح هذا الأثر لم يدل على قول أبي حنيفة أنه لا فرق بين القيمة والعين بل يدل لقول من يجوز إخراج القيمة مراعاة لمصلحة الفقراء والتيسير على الأغنياء وهو اختيار ابن تيمية
หลังจากนั้น หาก อะษัรนี้เศาะเฮียะ ก็ไม่ได้แสดงบอกว่า คำพูดของอบูหะนีฟะฮ ว่า ไม่มีการแบ่งแยกร่างหว่างราคา และตัวสิ่งของ (ที่เป็นตัวซะกาต) แต่ทว่า (คำพูดของอบูหะนีฟะฮนั้น) แสดงบอก ว่า ทัศนะของผู้ที่อนุญาตให้จ่ายราคา(แทน)นั้น เพื่อรักษาผลประโยชน์ของบรรดาคนยากจน และเพื่อให้เกิดความสะดวกแก่บรรดาคนร่ำรวย และมันคือ ทัศนะที่เป็นทางเลือกของอิบนุตัยมียะฮ -ตะมามุนมินนะฮ 1/319
.............

ข้างต้นคือ การจ่ายเงินตราแทนตัวของสิ่งที่เป็นซะกาต ในมุมมองของ ชัยคุลอิสลาม อิบนุตัยมียะฮ โดยมีเหตุผลคือ เพื่อรักษาผลประโยชน์ของบรรดาคนยากจน และเพื่อให้เกิดความสะดวกแก่บรรดาคนร่ำรวย หากไม่จำเป็น ก็เป็นสิ่งต้องห้าม

والله أعلم بالصواب

อะสัน หมัดอะดั้ม
26/6/59