เรื่องอิบาดะฮใช้ความเห็นกำหนดได้หรือ

เรื่องอิบาดะฮใช้ความเห็นกำหนดได้หรือ

มักจะพบคนอ้างกันบ่อยโดยเฉพาะผู้ที่ถือว่า บิดอะฮที่ดีก็มีในศาสนา จะอาศัยข้ออ้างจากหะดิษท่านมุอาซ บิน ญะบัลต่อไปนี้อุตริบิดอะฮ หรือใช้ความเห็นในการอุตริบิดอะฮ คือ

كَمَا حَدَّثَنَا الرَّبِيعُ بْنُ سُلَيْمَانَ الْمُرَادِيُّ ، قَالَ : حَدَّثَنَا أَسَدُ بْنُ مُوسَى , وَكَمَا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرِ بْنِ أَعْيَنَ قَالَ : حَدَّثَنَا عَاصِمُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ عَاصِمٍ ، قَالا : حَدَّثَنَا شُعْبَةُ بْنُ الْحَجَّاجِ , عَنْ أَبِي عَوْنٍ الثَّقَفِيِّ , عَنِ الْحَارِثِ بْنِ عَمْرٍو ، ابْنِ أَخِي الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ , عَنْ رِجَالٍ مِنْ أَهْلِ حِمْصَ مِنْ أَصْحَابِ مُعَاذٍ , عَنْ مُعَاذٍ , أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمَّا بَعَثَهُ إِلَى الْيَمَنِ ، قَالَ : " كَيْفَ تَقْضِي إِذَا عَرَضَ لَكَ قَضَاءٌ ؟ " , قَالَ : أَقْضِي بِمَا فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ . قَالَ : " فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ ؟ " , قُلْتُ : بِسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ . قَالَ : " فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فِي سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ؟ " , قَالَ : أَجْتَهِدُ رَأْيِي .....
คำแปลเฉพาะตัวบทดังนี้

จากบรรดาชายชาวเมืองหิมเศาะ จากสหายของมุอาซ จากมุอาซ ว่า แท้จริง ท่านนบี ศอ็ลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม เมื่อขณะที่ท่านได้ส่งเขา (ส่งมุอาซไปเป็นข้าหลวงแคว้นยะมัน ) ท่านกล่าวว่า “ ท่านจะตัดสินอย่างไร (เมื่อมีคดีถูกเสนอแก่ท่าน) เขา(มุอาซ)กล่าวว่า “ข้าพเจ้าตัดสินด้วย คัมภีร์ของอัลลอฮ , ท่านนบีกล่าวว่า “แล้วถ้าหากว่า กิจการหนึ่ง(คดีหนึ่งได้ถูกนำเสนอ)มายังท่าน ซึ่งไม่มีในคัมภีร์ของอัลลอฮล่ะ ? เขากล่าวว่า “ข้าพเจ้าตัดสินด้วยสุนนะฮของท่านรซูลุลลอฮ ศอ็ลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ท่านนบี กล่าวว่า แล้วถ้าไม่ปรากฏว่ามีจากสุนนะฮของรซูลุลลอฮล่ะ ? เขา(มุอาซ)กล่าวตอบว่า “ข้าพเจ้าก็จะอิจญติฮาด(วินิจฉัยอย่างเต็มความสามารถ) ด้วยความเห็นของข้าพเจ้า” – อบูดาวูด บทที่ 23 บาบที่ 11

มุหัมหมัด เราะชีดริฎอกล่าวว่า

وَمَا شُرِعَ مِنَ اجْتِهَادِ الرَّأْيِ فِي حَدِيثِ مُعَاذٍ وَغَيْرِهِ فَهُوَ خَاصٌّ بِالْقَضَاءِ لِأَنَّهُ نَصٌّ فِيهِ وَيَتَوَقَّفُ عَلَيْهِ وَمِثْلُهُ سَائِرُ الْأَحْكَامِ الدُّنْيَوِيَّةِ ، مِنْ سِيَاسِيَّةٍ وَإِدَارِيَّةٍ ، لَا فِي أُصُولِ دِينِ اللَّهِ وَعِبَادَتِهِ وَمَا حُرِّمَ عَلَى عِبَادِهِ تَحْرِيمًا دِينِيًّا ، فَإِنَّ اللَّهَ أَكْمَلَ دِينَهُ فَلَمْ يَتْرُكْ فِيهِ نَقْصًا يُكْمِلُهُ غَيْرُهُ بِظَنِّهِ وَرَأْيِهِ بَعْدَ وَفَاةِ رَسُولِهِ ، وَلَيْسَ لِحَاكِمٍ وَلَا مُفْتٍ أَنْ يُسْنِدَ رَأْيَهُ الِاجْتِهَادِيَّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فَيَقُولُ : هَذَا حُكْمُ اللَّهِ وَهَذَا دِينُهُ ، بَلْ يَقُولُ : هَذَا مَبْلَغُ اجْتِهَادِي فَإِنْ كَانَ صَوَابًا فَمِنْ تَوْفِيقِ اللَّهِ تَعَالَى وَإِلْهَامِهِ وَإِنْ كَانَ خَطَأً فَمِنِّي وَمِنَ الشَّيْطَانِ ، كَمَا رُوِيَ عَنْ بَعْضِ أَئِمَّةِ سَلَفِنَا الصَّالِحِينَ .

และสิ่งที่ถูกบัญญัติขึ้นมาจากการอิจญติฮาด โดยความเห็น ในหะดิษมุอาซ และอื่นจากเขานั้น มันก็เฉพาะสำหรับการตัดสินคดีเท่านั้น เพราะแท้จริงมันคือ ตัวบท เกี่ยวกับมัน .หยุดอยู่บนมัน และบรรดาหุกุมที่ที่เกียวกับทางดุนยาเหมือนกับมัน เช่น เรื่องการเมือง และการบริหารจัดการ ไม่ไ้ด้อยู่ในเรื่อง รากฐานศาสนา(อะกีดะฮ)และเรื่องอิบาดะฮของศาสนา และไม่ใช่สิ่งที่ต้องห้ามแก่บ่าวของพระองค์ ที่เป็นการห้ามในทางศาสนา เพราะแท้จริง อัลลอฮได้ทรงให้ศาสนาของพระองค์สมบูรณ์แล้ว ดังนั้น พระองค์จะไม่ทรงทิ้งความบกพร่องให้ผู้อื่นจากพระองค์ มาทำให้มันสมบูรณ์ ด้วยการคาดเดาและด้วยความเห็นของเขา หลังจากที่รอซูลของพระองค์ได้เสียชีวิต...ตัฟสีรอัลมะนาร ๘/๓๕๕ อธิบายซูเราะฮอัลอะรอฟ อายะฮที่ อายะฮที่ ๓๓

สรุปคือ

หะดิษมุอาซ เกี่ยวข้องกับ การตัดสินคดีความ และเกี่ยวขอ้งกับบรรดาหุกุมที่เกี่ยวทางโลก ไม่ใช่เรื่องอะกีดะฮ และอิบาดะฮ เพราะเรื่องนี้อัลลอฮทรงให้ครบถ้วนสมบูรณ์แล้ว ไม่ได้ทิ้งความบกพร่องให้คนอื่น มาใช้ความเห็นเพิ่มเติมให้สมบูรณ์

ท่าน อะหมัด มุสเฏาะฟา อัลมะรอฆีย์ ได้กล่าวไว้ในตัฟสีรของท่านว่า

وما شرع من اجتهاد الرأي في حديث معاذ وغيره فهو خاص بالقضاء لا بأصول الدين عباداته فقد أكمل الله دينه فلم يترك فيه نقص يكمله غيره بظنه ورأيه بعدوفاة رسوله وليس لقاض ولا مفت أن يسند رأيه الإجتهاد الى الله فيقول هذاحكم الله وهذادينه بل يقول هذامبلغ إجتهادي فإن كان صوابا فمن توفيق الله وإلهامه وإن خطأفمني ومن الشيطان

และสิ่งที่ถูกบัญญัติขึ้นมาจากการอิจญติฮาด โดยความเห็น ในหะดิษมุอาซ และอื่นจากเขานั้น มันก็เฉพาะสำหรับการตัดสินคดีเท่านั้น ไม่เกี่ยวกับ หลักการศาสนาและ การปฏิบัติศาสนากิจ(อิบาดาต) เพราะแท้จริงอัลลอฮ ซุบฮานะฮูวะตะอาลา ได้ทำให้ศาสนาของพระองค์สมบูรณ์แล้ว พระองค์ไม่ได้ทรงทิ้งความบกพร่องใดๆในนั้น แล้วให้ผู้อื่น อื่นจากพระองค์ มาทำให้มันสมบูรณ์ด้วยการคาดเดาและความคิดเห็นของเขา หลังจากที่ศาสนทูตของพระองค์ได้เสียชีวิต และไม่อนุญาตให้ผู้พิพากษาและมุฟตีคนใด นำความเห็นของเขาที่ได้จากการอิจญติฮาด นำไปอ้างอิงกับอัลลอฮ โดยกล่าวว่า นี่คือ หุกุมอัลลอฮ นี่คือศาสนาของพระองค์ แต่ให้เขากล่าวว่า “นี่ เป็นเพียงการอิจญติฮาดของฉัน แล้วหากมันถูกต้อง มันก็มาจากการเตาฟิก(การช่วยเหลือ)ของอัลลอฮและการดลใจของพระองค์ และถ้าหากมันผิดพลาด มันก็มาจากตัวฉันเอง และมาจากชัยฏอน” – ดู ตัฟสีรอัลมะรอฆีย์ เล่ม 8 หน้า 140

.........................
นี่คือ การปกครอง และการตัดสินคดีความ ซึ่งหากไม่ปรากฏใน อัลกุรอ่านและอัสสุนนะฮ ก็ต้องอาศัยการอิจญติฮาดของผู้พิพากษา หรือ ผู้ปกครอง และ การอิจญติฮาด ก็อาจจะมีถูก มีผิด แต่ ถ้าผิดพลาด ก็ไม่ถือว่าเป็นบาป เพราะเขามิได้เจตนา ที่จะให้ผิด ท่านนบี ศอ็ลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม กล่าวว่า

( إذا حكم الحاكم فاجتهد ثم أصاب فله أجران وإذا حكم واجتهد ثم أخطأ فله أجر واحد

เมื่อ ผู้พิพากษาได้ตัดสิน แล้วเขาได้ทำการวินิจฉัย (อย่างเต็มความสามารถ) แล้วเขาไ(ตัดสิน)ถูกต้อง เขาก็จะได้รับการตอบแทนผลบุญสองเท่า และเมื่อเขาได้ตัดสิน แล้วเขาได้ทำการวินิจฉัย (อย่างเต็มความสามารถ) แล้วผิดพลาด เขาก็ได้รับการตอบแทนผลบุญหนึ่งเท่า - รายงานโดย อัลบุคอรี บทที่ 97 กิตาบุลเอียะติศอม
........................

จึงสรุปได้ว่า การอิจญติฮาดนั้น เกี่ยวข้องกับ กิจการศาสนา ด้านการเมือง การปกครอง ส่วนเรื่อง อะกีดะฮ และ อิบาดะฮนั้น อัลลอฮ ได้ระบุหลักการไว้ในอัลกุรอ่านและ ท่านนบีศอ็ลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม ได้ทำแบบอย่างไว้แล้ว ไม่จำเป็นจะต้องอิจญะติฮาด เพราะฉะนั้น การอุตริความเชื่อและพิธีกรรมศาสนา หรือ อิบาดะฮ โดยอ้างว่า ใช้หลักการกิยาส ตามความเห็นจากการวินิจฉัย(อิจญติฮาด) เป็นการอ้างที่ไม่ถูกต้อง

……………

.والله أعلم بالصواب
อะสัน หมัดอะดั้ม
19/7/60